De zogeheten CMR-stoffen zijn stoffen die als carcinogeen, mutageen of reprotoxisch (afgekort CMR) worden geclassificeerd. Deze stoffen hebben schadelijke effecten op de gezondheid en kunnen ernstige gevolgen hebben voor de mens. De drie categorieën waar CMR-stoffen in vallen, zijn:
Carcinogene stoffen
Producten die geclassificeerd zijn als carcinogeen bevatten kankerverwekkende stoffen. Deze stoffen kunnen het DNA in cellen beschadigen, wat kan leiden tot ongecontroleerde celgroei en uiteindelijk kanker. Carcinogenen kunnen op verschillende manieren werken, bijvoorbeeld door het genetisch materiaal te muteren of het immuunsysteem te onderdrukken, wat de kans op kanker verhoogt
De kans op kanker hangt af van factoren zoals de duur en intensiteit van de blootstelling, de hoeveelheid van de stof en genetische gevoeligheid.
Mutagene stoffen
Producten die geclassificeerd zijn als mutageen bevatten mutagene stoffen. Een mutagene stof is een chemische of fysische substantie die in staat is om veranderingen (mutaties) in het DNA van cellen te veroorzaken. Deze mutaties kunnen leiden tot afwijkingen in de genetische informatie, wat mogelijk resulteert in cellen die zich abnormaal ontwikkelen of zich ongecontroleerd delen.
Niet elke mutagene stof veroorzaakt direct gezondheidsproblemen, maar langdurige of hoge blootstelling aan mutagenen kan het risico op erfelijke aandoeningen of kanker verhogen.
Reprotoxische stoffen
Stoffen die geclassificeerd zijn als reprotoxische stoffen zijn stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de voortplanting. Dit wil zeggen dat ze negatieve effecten kunnen hebben op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen of op de ontwikkeling van een embryo of foetus tijdens de zwangerschap. Reprotoxische stoffen kunnen bijvoorbeeld leiden tot verminderde vruchtbaarheid, geboorteafwijkingen of ontwikkelingsproblemen bij het kind. Net als bij andere toxische stoffen geldt dat de mate van schade afhangt van de hoeveelheid en de duur van de blootstelling, evenals van de fase van de zwangerschap of de levensfase van de persoon.
CMR stoffen
Vervangingsplicht CMR-stoffen
Voor deze producten gelden daarom bijzondere regels en wel dat voor sommige van deze producten een vervangingsplicht of -advies geldt. Daarnaast dient de werkgever te registreren welke medewerkers werken met dergelijke producten in welke frequentie en welke duur.
REACH verordening en Arbowet
De vervangingsplicht van CMR-stoffen verwijst naar de verplichting om stoffen die als Carcinogeen, Mutageen of Reprotoxisch (afgekort als CMR) zijn geclassificeerd, te vervangen door minder schadelijke alternatieven. Deze verplichting komt voort uit de regelgeving van de Europese Unie (EU), zoals de REACH-verordening (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) en nationale wetgeving, zoals de Arbeidsomstandigenhedenwet (Arbowet) die gericht is gericht op arbeidsveiligheid en gezondheid.
Vervangen van CMR-producten
De vervangingsplicht houdt in dat bedrijven actief moeten zoeken naar alternatieven die minder schadelijk zijn voor de gezondheid van werknemers (of het milieu). Als er een product beschikbaar is met een minder gevaarlijke stof en deze kan het product met de C-, M- en/of R-stof vervangen, dan bestaat de plicht of het advies om die vervanging door te voeren. Dat kan afhangen van de mate waarin dat het technisch haalbaar en/of economisch redelijk is.